แวนด้า (Vandas) เป็นชื่อสกุลกล้วยไม้ชนิดหนึ่ง เป็นหนึ่งในห้าของสกุลกล้วยไม้ที่มีการปลูกในสวนกล้วยไม้มากที่สุด เพราะมีดอกที่มีความงดงามมากที่สุดในบรรดาพืชวงศ์กล้วยไม้ทั้งหมด แม้จะเป็นสกุลไม่ใหญ่นักแต่เป็นไม้ดอกสำคัญที่ใช้ในการจัดดอกไม้ กล้วยไม้สกุลนี้ได้รับการพัฒนามากที่สุดในกลุ่มกล้วยไม้ทั้งหมดหรือในวงศ์กล้วยไม้ เป็นกล้วยไม้ที่สวยงามโดยเฉพาะ “ฟ้ามุ่ย” ที่มีสีสวยงามมาก เป็นหนึ่งในไม้สกุลที่นิยมในประเทศไทยและทั่วโลก มีกลิ่นหอม ทนทาน และสีสันที่จัดจ้าน นิยมปลูกกันอย่างแพร่หลายและเป็นไม้ที่ใช้ในการจัดดอกไม้ นิยมนำมาปลูกประดับบ้าน นำมาทำเป็นกระเช้า ตกแต่งในงานกิจกรรมหรืองานเทศกาลต่าง ๆ
4 ลักษณะใบของตระกูลแวนด้า
กล้วยไม้สกุลแวนด้าพบอยู่ในทวีปเอเชีย ตั้งแต่อินเดีย ศรีลังกา พม่า ไทย อินโดนีเซีย จนถึงฟิลิปปินส์ แวนด้าได้รับการปรับปรุงสายพันธุ์ขึ้นอีกหลายพันธุ์ ปัจจุบันได้มีการจำแนกประเภทของแวนด้า โดยอาศัยรูปร่างลักษณะของใบออกเป็น 4 ประเภท คือ
- แวนด้าใบกลม มีลักษณะของใบกลมยาวทรงกระบอก ต้นสูง ข้อห่าง สังเกตได้ที่ใบติดอยู่ห่าง ๆ กัน มีดอกช่อละหลายดอก แต่ดอกจะบานติดต้นอยู่คราวละ 2 – 3 ดอกเท่านั้น เมื่อดอกข้างบนบานเพิ่มขึ้น ดอกข้างล่างจะโรยไล่กันขึ้นไปเรื่อย ๆ แวนด้าใบกลมเป็นแวนด้าที่เลี้ยงง่ายที่สุด เช่น เอื้องโมก แวนด้าฮุกเกอเรียนา เป็นต้น
- แวนด้าใบร่อง มีรูปทรงของใบและลำต้นคล้ายใบแบนมากกว่าใบกลม แวนด้าประเภทนี้ไม่พบในป่าธรรมชาติ การนำมาปลูกเลี้ยงเป็นพันธุ์ลูกผสมทั้งสิ้น โดยนำแวนด้าใบกลมมาผสมกับแวนด้าใบแบน เช่น แวนด้าเจ้าพระยา แวนด้าทีเอ็มเอ แวนด้าบลูมูน เป็นต้น
- แวนด้าก้างปลา กิ่งใบกลมกับใบแบน พบตามป่าธรรมชาติน้อยมากเพราะกล้วยไม้พันธุ์นี้เป็นหมันทั้งหมด เช่น แวนด้าอะเมสเซียนา แวนด้าคิมบาลเลียนา เป็นต้น
- แวนด้าใบแบน ลักษณะใบแผ่แบนออก ถ้าตัดมาดูหน้าตัดจะเป็นรูปตัววี มีข้อถี่ปล้องสั้น ใบซ้อนชิดกัน ปลายใบโค้งลงและเป็นแฉก เป็นแวนด้าที่เลี้ยงยากที่สุด เช่น ฟ้ามุ่ย ฟ้ามุ่ยน้อย สามปอยนก สามปอยชมพู แวนด้าแซนเดอเรียนา เข็มขาว เข็มเหลือง สะแล่ง เป็นต้น
ตัวอย่างชนิดของกล้วยไม้แวนด้า
- ฟ้ามุ่ย (Vanda coerulea) เป็นกล้วยไม้แวนด้าใบแบน ดอกสีฟ้าอ่อนจนถึงฟ้าแก่ มีลายเป็นตารางสีฟ้าแก่กว่าสีพื้น ดอกขนาดใหญ่และบานทนนาน
- เอื้องสามปอยหลวง (Vanda benbonii) เป็นกล้วยไม้แวนด้าใบแบน ดอกมีกลีบนอกและกลีบในมีสีขาวอมเหลือง ดอกใหญ่
- เข็มขาว (Vanda lilacina) เป็นกล้วยไม้แวนด้าใบแบน กลีบดอกสีขาวรูปแถบแกมรูปไข่กลับ
แวนด้า (Vandas) เป็นกล้วยไม้สกุลหนึ่งที่มีดอกสวยงามและหาได้ง่ายตามร้านทั่วไป เป็นดอกไม้ที่สวยเมื่ออยู่ในกระถางหรืออยู่ในป่า เป็นตระกูลที่คนรักกล้วยไม้ต้องรู้จัก โดยเฉพาะฟ้ามุ่ยที่เป็นพันธุ์นิยมและโด่งดัง