เอื้องครั่งแสด ไม้นิ้ว กล้วยไม้ป่า เอื้องครั่งแสด หรือ เอื้องกำลังเอก , เอื้องสายสีแสด ชนิดนี้พบครั้งแรกของโลก บนภูบักได เขตรักษาพันธุ์ ฯ ภูหลวง จ.เลย เมื่อปี พ.ศ.2513 โดย ศจ.Gunnar Seidenfaden อดีตเอกอัครราชทูตชาวเดนมาร์กประจำประเทศไทย และ ศจ. ดร.เต็ม สมิตินันท์ เอื้องครั่งแสด ชื่อวิทยาศาสตร์ ว่า Dendrobium unicum Seidenf. เป็นพันธุ์พืชในกลุ่มไม้ดอก (Flowering Plants) ในสกุล Dendrobium ซึ่งถูกจัดอยู่ในวงศ์ Orchidaceae ชื่อสกุล Dendrobium มีรากศัพท์มาจากภาษากรีก 2 คำ คือคำว่า dendro แปลว่า ไม้ต้น และ คำว่า bios แปลว่า สิ่งมีชีวิต ความหมายก็คือ “สิ่งมีชีวิตที่อาศัยบนต้นไม้” ส่วนชื่อชนิด unicum มีรากศัพท์มาจากภาษาละตินคำว่า unicus แปลว่า หนึ่งเดียว อาจหมายถึง “สันกลางกลีบปากดอกที่มีเพียงสันเดียว”
ต้นกำเนิดของ เอื้องครั่งแสด ไม้นิ้ว (Gunnar Seidenfaden)
เอื้องครั่งแสด ไม้นิ้ว ชื่อพื้นเมือง (ชื่อท้องถิ่น) : เอื้องกำลังเอก , เอื้องสายสีแสด(ภาคกลาง) ถิ่นกำเนิด พืชสกุลนี้ทั่วโลกพบ 1,586 ชนิด ในเมืองไทย พบอย่างน้อย 166 ชนิด สำหรับชนิดนี้ พบอิงอาศัยตามต้นไม้ บางครั้งพบ อิงอาศัยตามก้อนหิน พบในป่าผลัดใบ ป่าดิบแล้ง ป่าสนเขา และ ป่าดิบเขาที่มีความสูงจากระดับทะเล ฯ ตั้งแต่ 1,000 – 1,400 เมตร ทางภาคเหนือ และ ภาคตะวันออกเฉียงเหนือ แพร่กระจายในไทย ลาว และ เวียดนาม
ลักษณะทางพฤกษศาสตร์ เอื้องครั่งแสด ไม้นิ้ว
เอื้องครั่งแสด ไม้นิ้ว ลักษณะทางพฤกษศาสตร์ มีดังนี้
- ลำต้น : ลำต้นรูปแท่งดินสอ กลมทรงกระบอก หรือ ยาวเรียว ผอม และ ไม่แข็ง สีม่วงแดงคล้ำ หรือสีน้ำตาลเข้ม
- ใบ : ใบเดี่ยว ออกเรียงสลับ มักออกใบตามปลายยอด รูปใบหอกแกมรูปไข่จนถึงรูปขอบขนาน
- ดอก : ออกดอกเป็นช่อกระจายตามข้อ มักมีมากกว่า1ช่อ ๆ ละ 1 – 4 ดอก ขนาดดอก 1.5 – 5 ซม. ดอกบานทนนานราว1สัปดาห์ หรือ มากกว่า
- ดอกสีส้มจนถึงสีแสด ดอกเมื่อบานเต็มที่ กลีบเลี้ยง และ กลีบดอกบิดตัว และ ม้วนลง ปากดอกเป็นหลอดยาวม้วนขึ้น และ มีสีอ่อนกว่ากลีบดอก ปลายปากดอกแผ่ เป็นแผ่นยาวสีขาวครีม หรือ สีเหลืองครีม และ มีลายเส้นก้างปลาสีน้ำตาลออกแดง สีแดงอมน้ำตาล หรือ สีส้มเข้ม หลายเส้นพาดตลอดตามความยาวของปากดอก ออกดอกในราวเดือน ก.พ. – พ.ค.
การปลูก และ วัสดุปลูก เอื้องครั่งแสด ไม้นิ้ว
เอื้องครั่งแสด ไม้นิ้ว เป็นกล้วยไม้อิงอาศัย ลำลูกกล้วยคล้ายแท่งดินสอกลมตั้งขึ้นสีน้ำตาลเข็ม ยาวประมาณ 10 – 30 เซนติเมตร แตกหน่อเจริญเติบโตทางด้านข้าง ใบเป็นใบเดี่ยว ใบออกเรียงสลับตามข้อต้น ออกดอกเดี่ยวตามข้อต้น กลีบดอกเป็นสีส้ม ดอกกว้าง 2 – 2.5 เซนติเมตร ออกดอกช่วงเดือนกุมภาพันธ์ ถึงเดือนเมษายน ของทุกปี
- การปลูก : นิยมปลูกลงในกระถางกล้วยไม้ ใช้วัสดุปลูก กาบมะพร้าวแห้ง หรือ รากของกระเช้าสีดา ถ่านไม้ หรือ มัดเกาะติดแก่นไม้ บำรุงปุ๋ยกล้วยไม้ ฉีดพ่นอาทิตย์ละครั้ง
- การเลี้ยง : ควรให้อยู่ในที่โล่งลมพัดผ่านได้ดี
- ดิน : วัสดุที่เก็บความชื้นได้ดี โปร่ง ระบายน้ำ และ อากาศดี เช่น ถ่านทุบ อิฐมอญทุบ กาบมะพร้าว รากเฟินชายผ้าสีดา เศษกระถางแตก หินภูเขาไฟ เป็นต้น
- น้ำ : ปานกลาง
- แสงแดด : รำไร หรือได้รับแสงในช่วงเช้า
- ขยายพันธุ์ : แยกกอ ปักชำ หรือเพาะเลี้ยงเนื้อเยื่อ
- การใช้งาน และ อื่น ๆ : เหมาะปลูกเป็นไม้กระถางแขวนประดับสวน หรือมุมบ้าน
เอื้องครั่งแสด ไม้นิ้ว (Dendrobium unicum) เป็น กล้วยไม้ ไทย ขนาดต้นไม่ใหญ่มาก ต้นที่จำหน่ายเป็นกล้วยไม้นิ้วขนาดออกดอกช่อแรก เป็นลูกไม้เพาะเลี้ยงจากเมล็ดต้นแข็งแรงรากเดินดีแล้ว ปลูกในกระถางนิ้ว สามารถย้ายปลูกลงกระถาง หรือ ติดไม้แขวนได้ ข้อมูลพฤกษาศาสตร์ เอื้องครั่งแสด กล้วยไม้ไทยสกุลหวาย หรือ เอื้องพันธุ์แท้ เป็นกล้วยไม้ที่ทนร้อนสามารถเลี้ยงได้ทุกภาคของไทย ชอบชื้นแต่ไม่แฉะ อากาศถ่ายเทสะดวก มีสองสี – สีส้มแสด และ มีแบบชนิดสีเหลืองสดเป็นต้นกึ่งเผือก (Dendrobium unicum var.semi – alba)